Różne książki
Nie każda powieść opowiada o przemianie bohatera i nie każda powinna. Czasami sednem opowieści jest coś innego.
Niektóre książki są skupione wokół zagadki, np. kryminalnej. Nikt nie oczekuje przemiany u Herkulesa Poirot lub Sherloka Holmesa. To raczej ich wyjątkowość i sama zagadka przyciągają czytelników.
Inne książki mogą być skupione wokół jakiejś idei, mają raczej zmienić czytelnika. Opowiadają o czymś ważnym, ale nie przez pryzmat bohatera.
Są wreszcie te, skupione wokół bohatera, wokół jego losów i przygód. Mogą to być powieści psychologiczne, obyczajowe, romanse, fantastyka, czy przygodowe, albo jeszcze inne 😉 To właśnie te książki skupione na bohaterze mają potencjał pokazania przemiany bohatera.
Oczywiście, upraszczam ten podział, to tylko luźne przykłady. Chcę po prostu zaznaczyć, że nie każda powieść musi opowiadać o przemianie bohatera.
Po co pokazywać przeminę bohatera
Spójrzmy na nasze życie. Jeśli popatrzymy wstecz, czy chcielibyśmy zobaczyć, że nic się nie zmieniło? Stare lęki nadal trzymają nas za gardło, dawne zranienia wciąż bolą i budzą bezsilną złość, a ograniczenia, które kiedyś nie pozwoliły nam zrealizować marzeń, nadal nas blokują. To nie jest obraz, który chcemy widzieć. To nie jest życie, którego chcemy doświadczać.
A teraz popatrzmy w przyszłość. Jak chcemy siebie widzieć za kilka lat? W tej samej sytuacji finansowej, tej samej pracy, na tym samym stanowisku, z tymi samymi lękami i ograniczeniami? Oczywiście, ze nie. Chcemy się rozwijać, chcemy realizować swoje marzenia, chcemy czuć, że możemy przekroczyć nasze ograniczenia, że naprawdę możemy się zmienić.
Tego samego chcemy od książek i bohaterów (o ile właśnie nie bierzemy do ręki np. komedii czy kryminały, który ma być czystą, przewidywalną rozrywką). Chcemy, żeby bohaterowie byli prawdziwi, żeby można się było z nimi utożsamić. Mają nas zaskakiwać i inspirować. Chcemy widzieć, jak się z czymś zmagają i jak przekraczają trudności, jak wychodzą zwycięsko z trudnych sytuacji… jak się zmieniają.
Takie książki zapamiętujemy na długo, wracamy do nich, opowiadamy i nich przyjaciołom. Ponieważ to ci bohaterowie poruszyli nasze serca.
Czy bohater zawsze musi się zmienić?
Nie. Nawet w opowieściach o przemianie bohater nie musi się zmienić. Może się poddać, może być uparty, może się wystraszyć i zostać w starym miejscu.
Znowu spójrzmy na życie i ludzi wokół. Ojciec, który bardziej ceni swoje poglądy polityczne i religijne, niż ludzi wokół, swoją rodzinę i własne dzieci. Kobieta, która wciąż próbuje zadowolić wszystkich wokół, gotuje, sprząta, daje dobre rady, bo przecież wie najlepiej co jest dla kogo najlepsze… I nie może zrozumieć, dlaczego ludzie są tak niewdzięczni? Dlaczego nie cenią jej wysiłków, tylko ranią ją i odsuwają się od niej. Przecież ona chce dobrze.
To prawdziwe historie! Prawdziwi ludzie, więc czemu nie bohaterowie? Świat i ludzie wokół nich będą się zmieniać, ale oni wciąż będą trwać w swoim skostnieniu i uporze. Nie lubimy takich osób. Jeśli należą do naszej rodziny, drażnią nas, bo nie potrafimy się z nimi porozumieć. Cierpimy. Oni również cierpią na swój sposób.
Bohater może być tak samo uparty. Życie go naciska, a on wciąż walczy, by absolutnie się nie zmienić.
Są też przykłady ludzi, którzy nas inspirują – wierni sobie, swoim wartościom i ideom, obranej drodze. To wizjonerzy prowadzący za sobą tłumy. Gandhi, który mimo nacisku społecznego i władz, mimo tego, że nikt przed nim nie obrał takiej drogi, nie w tak bezkompromisowy sposób, mimo wszelkich przeciwności, nie zmienił się, pozostał wierny swoim ideom i potrafił poprowadzić tłumy do wyzwolenia państwa. Nie chcielibyśmy, żeby Gandhi ugiął się pod naporem życia. Nie chcielibyśmy, żeby się zmienił, bo to by oznaczało poddanie się.
Ale oba powyższe przykłady, to też opowieści o przemianie! O interakcji człowieka z otaczającym go światem, o drodze przez przeciwności, które mogą zmieniać, ale nie muszą. O wpływie świata i wydarzeń na człowieka, ale również o wpływie człowieka na świat i wydarzenia wokół niego.
Wreszcie, są też opowieści o wewnętrznych przemianach i kształtowaniu osobowości pod wpływem sytuacji życiowych. O sukcesach i porażkach. Nie z każdej takiej historii bohater musi wyjść zwycięsko, to już zależy od autora, jaką historię chce opowiedzieć. Tutaj polecam ci gorąco artykuł o motywie Podróży Bohatera: część 1 – droga przemiany w opowieściach i w życiu, i część 2 – etapy podróży i głębia motywu.
